Diarhebion Cymraeg

Rhestr o ddiarhebion Cymraeg.

A • B • C • Ch • D • Dd • E • F • Ff • G • NG • H • I • L • Ll • M • N • O • P • Ph • R • Rh • S • T • Th • U • W • Y

A

A arddo diroedd a gaiff ddigonedd
A bryn gig a bryn esgyrn
A chwilio fwyaf am fodlondeb a fydd bellaf oddi wrtho
A ddwg wy a ddwg fwy
A fo ben, bid bont
A fo byw yn dduwiol a fydd marw yn ddedwydd
A fynno barch, bid gadarn
A fynno Duw, a fydd
A fynno glod, bid farw
A fynno iechyd, bid lawen
A gâr a gerydd
A geir yn rhad, a gerdd yn rhwydd
A wnêl dwyll, ef a dwyllir
A ystyrio, cofied
Adar o'r unlliw a hed i'r unlle
Adeiniog pob chwant
Adfyd a ddwg wybodaeth, a gwybodaeth ddoethineb
Adwaenir ffôl wrth ei wisg
Adwaenir dyn wrth ei gyfeillion
Aeddfed angau i hen
Afalau'r nos, cnau'r bore, os ceri'th iechyd
Afal pwdr a ddryga'i gyfeillion
Afrad pob afraid
Angau'r euog ydyw'r gwir
Angel pen ffordd, a diawl pen tân
Angen a ddysg i hen redeg
Angor diogel yw gobaith
Ail fam, modryb dda
Allwedd tlodi, seguryd
Aml cogau, aml ydau
Aml yw haint ym mol hen
Amlach ffwl na gwr bonheddig
Amlwg gwaed ar farch gwinau
Amser yw'r meddyg
Amynedd yw mam pob doethineb
Anaml elw heb antur
Annoeth, llithrig ei dafod
Anodd iacháu hen glefyd
Anwylach bywyd na bwyd
Arfer yw hanner y gwaith
Arfer yw mam pob meistrolaeth
Asgre lân, diogel ei pherchen
Athro da yw amser
Awel y canolddydd a ddwg law yn ebrwydd
A wrthodo gyngor rhad a bryn edifeirwch drud

B

Bach hedyn pob mawredd
Bach pob dyn a dybio ei hun yn fawr
Bedd a wna bawb yn gydradd
Benthyg dros amser byr yw popeth geir yn y byd hwn
Blasus pob peth a gerir
Blodau cyn Mai, gorau na bai
Blwyddyn o eira, blwyddyn o lawndra
Blys geneth yn ei llygaid, blys bachgen yn ei galon
Bolaid ci a bery dridiau
Bonheddig pob addfwyn
Brawd mygi yw tagu
Brawd yw celwyddog i leidr
Brenhines pob camp, cyfiawnder
Brenin pob llyffant ar ei domen ei hun
Brenin y bwyd yw bara
Bu weithiau heb haf; ni bu erioed heb wanwyn
Bychan y tâl cyngor gwraig, ond gwae y gŵr nas cymero
Bydd olaf i fyned drwy ddŵr dwfn
Byr ei hun, hir ei hoedl
Byr yw Chwefror, ond hir ei anghysuron
Byw i arall yw byw yn iawn

C

Cadarna'r mur po arwa'r garreg
Cadw dy ardd, ceidw dy ardd dithau
Cadw dy dafod i oeri dy gawl
Cadw yn graff a ddysgych
Cael rhad Duw, cael y cyfan
Cais ddedwydd yn ei gartref
Cais ddoeth yn ei dyddyn
Cais ffrwyn gref i farch gwyllt
Canmol dy fro a thrig yno
Canmoled pawb y bont a'i dyco drosodd
Câr cywir, yn yr ing fe'i gwelir
Cariad yw mam pob dwyfoldeb
Cas athro heb amynedd
Cas chwerthin heb achos
Cas dyn a ddirmygo Dduw a dyn
Cas dyn ni chredo neb, na neb yntau
Cas fydd un enllibiwr gan y llall
Cas gwr na charo'r wlad a'i maco
Cas yw'r gwirionedd lle nis carer
Castell pawb, ei dŷ
Ceffyl da yw ewyllys
Ceiniog a enillir ydyw'r geiniog a gynilir
Ceir llawer cam gwag trwy sefyll yn llonydd
Celf orau yn y tŷ; gwraig dda
Celwydd sydd yn marchogaeth ar ddyled
Cenedl heb iaith, cenedl heb galon
Cenfigen yw gwraidd pob cynnen
Cennad hwyr, drwg ei neges
Clust doeth a lwnc wybodaeth
Clydwr dafad yw ei chnu
Clyw a gwêl ac na ddywed ddim
Craffach un llygad llysfam na dau lygad mam
Cred air o bob deg a glywi, a thi a gei rywfaint bach o'r gwir
Crefftwr tafod hawdd ei nabod
Crochaf yr afon, lleiaf y pysgod
Cura'r haearn tra fo'n boeth
Cwsg yw bywyd heb lyfrau
Cydwybod euog a ofna ei gysgod
Cydymaith asyn ei glustiau
Cyfaill blaidd, bugail diog
Cyfaill da cystal â cheffyl
Cyfoeth pob crefft
Cyfoethog pob bodlon
Cyfyng ac eang yw dewis
Cymydog da ydyw clawdd
Cynt y cwrdd dau ddyn na dau fynydd
Cynt y cwymp dâr na miaren o flaen gwynt
Cyntaf i'r felin caiff falu
Cyntaf ei og, cyntaf ei gryman
Cysur pob gwyryf - cusan

Ch

Chwarae'n troi'n chwerw
Chwedl a gynydda fel caseg eira
Chwefror garw; porchell marw
Chwerthin a wna ynfyd wrth foddi
Chwynnwch eich gardd eich hun yn gyntaf

D

Da gadael pob da fel y mae
Da yw dant i atal tafod
Darllenwch ddynion yn gystal â llyfrau
Dau ddigon sydd
Dedwydd pob di-falch
Deuparth gwaith ei ddechrau
Deuparth llwyddiant, diwydrwydd
Diflanna geiriau, ond erys gweithredoedd
Dim glaw Mai, dim mêl Medi
Diogi a rhinwedd, dwyrain a gorllewin
Diwedd pob peth yw cyffes
Doeth a wrendy; ffôl a lefair
Doeth pob tawgar
Doethaf naid, naid dros fai
Drych i bawb ei gymydog
Dwla dwl, dwl hen
Dyfal donc a dyr y garreg.
Dyled ar bawb ei addewid
Dyn a chwennych, Duw a ran
Dyngarwch yw'r dawn gorau

E

Eglwys cybydd, ei gist
Egni a lwydd
Eli i bob dolur yw amynedd
Enfys y bore, aml gawodau
Enw da yw'r trysor gorau
Esgeulus pob hen
Etifeddiaeth werthfawr ydyw gair da
Euog a wêl ei gysgod rhyngddo â'r haul
Ewyn dwfr yw addewid mab

F

Fallai yw hanner y ffordd i felly
Fe fynn y gwir ei le
Fe gwsg galar, ni chwsg gofal
Fel yr afon i'r môr yw bywyd dyn

Ff

Ffawd ar ôl ffawd a wna ddyn yn dlawd
Ffôl pawb ar brydiau
Ffolog sydd fel llong heb lyw
Ffon y bywyd yw bara
Ffordd nesaf at olud, talu dyled
Ffynnon pob anffawd, diogi

G

Gaeaf gwyn, ysgubor dynn
Gair drwg a dynn y drwg ato
Gair mam a bery'n hir
Gall y gwaethaf ddysgu bod yn orau
Gan bwyll y mae mynd ymhell
Gelyn yw i ddyn ei dda
Gellir yfed yr afon ond ni ellir bwyta'r dorlan
Genau oer a thraed gwresog a fydd byw yn hir
Gloddest awr a newyn blwyddyn
Gnawd i feddw ysgwyd llaw
Gochel gyfaill a elo'n feistr
Gorau aml, aml gardod
Gorau arfer, doethineb
Gorau caffaeliad, enw da
Gorau cam, cam gyntaf
Gorau cannwyll, pwyll i ddyn
Gorau cof, cof llyfr
Gorau coll, enw drwg
Gorau cyfoeth, iechyd
Gorau Cymro, Cymro oddi cartref
Gorau chwedl, gwirionedd
Gorau doethineb, tewi
Gorau gwraig, gwraig heb dafod
Gorau haelioni, rhoddi cardod
Gorau prinder, prinder geiriau
Gorau trysor, daioni
Gorau un tlws, gwraig dda
Gormod o ddim nid yw dda
Gorwedd yw diwedd pob dyn
Gwae a fag neidr yn ei fynwes
Gwae leidr a fo gweledig
Gwaethaf gelyn, calon ddrwg
Gweddw crefft heb ei dawn
Gwell amcan gof na mesur saer
Gwell bach mewn llaw na mawr gerllaw
Gwell bachgen call na brenin ffôl
Gwell benthyg nag eisiau
Gwell bygwth na tharo
Gwell câr yn y llys nag aur ar fys
Gwell ci da na dyn drwg
Gwell cydwybod na golud
Gwell cymydog yn agos na brawd ymhell
Gwell digon na gormod
Gwell Duw yn gâr na holl lu daear
Gwell enw da nag aur dilin
Gwell hela â maneg nag â saeth
Gwell hanner na dim
Gwell hwyr na hwyrach
Gwell mam anghenog na thad goludog
Gwell migwrn o ddyn na mynydd o wraig
Gwell pwyll nag aur
Gwell synnwyr na chyfoeth
Gwell un awr lawen na dwy drist
Gwell un hwde na dau addaw
Gwell yr heddwch gwaethaf na'r rhyfel gorau
Gwerth dy wybodaeth i brynu synnwyr
Gwers gyntaf doethineb; adnabod ei hunan
Gwisg orau merch yw gwylder
Gwna dda unwaith, gwna dda eilwaith
Gŵr dieithr yw yfory
Gŵr heb bwyll, llong heb angor
Gwybedyn y dom a gwyd uchaf
Gwybydd fesur dy droed dy hun
Gwyn y gwêl y fran ei chyw
Gwynfyd herwr yw hwyrnos

H

Hardd ar ferch bod yn ddistaw
Harddwch pob hardd, tangnefedd
Haul gwanwyn, gwaeth na gwenwyn
Hawdd cymod lle bo cariad
Hawdd dweud, caled gwneud
Haws bodloni Duw na diafol
Heb Dduw, heb ddim
Heb ei fai, heb ei eni
Heb wraig, heb ymryson
Hedyn pob drwg yw diogi
Hen bechod a wna gywilydd newydd
Hir ei dafod, byr ei wybod
Hir pob aros
Hir yn llanc, hwyr yn ŵr
Hwy pery clod na hoedl

I

Ionawr cynnes, Mai oer
I'r pant y rhed y dŵr

Ll

Llaw ddiofal a fydd gwag
Llon colwyn ar arffed ei feistres
Llon llygod lle na bo cath
Llwm yw'r ŷd lle mae'r adwy
Llysywen mewn dwrn yw arian

M

Mae ffôl yn ymlid ei gysgod
Mae meistr ar meistr Mostyn.
Mae pont i groesi pob anhawster
Mae rhagluniaeth yn fwy na ffawd
Mae'r diawl yn dda wrth ei blant
Mam ddiofal a wna ferch ddiog
Meddu pwyll, meddu'r cyfan
Meddwl agored, llaw agored
Meistr pob gwaith yw ymarfer
Mewn llafur mae elw
Mwyaf poen yw poen methu
Mwyaf eu trwst, llestri gweigion

N

Nac adrodd a glywaist rhag ei fod yn gelwyddog
Nac yf ond i ddori syched
Na ddeffro'r ci a fo'n cysgu
Nerth cybydd yn ei ystryw
Nerth gwenynen, ei hamynedd
Nes penelin nag arddwrn
Ni all neb ddwyn ei geraint ar ei gefn
Ni cheir da o hir gysgu
Ni cheir gan lwynog ond ei groen
Ni chyll dedwydd ei swydd
Ni ddaw doe byth yn ôl
Ni ddaw henaint ei hunan
Ni ddychwel cyngor ynfyd
Ni ellir prynu parch
Ni saif sach wag
Ni wyr dyn ddolur y llall
Nid ar redeg mae aredig
Nid athro ni ddysg ei hunan
Nid aur yw popeth melyn
Nid byd, byd heb wybodaeth
Nid call, adrodd y cyfan
Nid da y peth ni phlyco
Nid deallus ond a ddeall ei hunan
Nid doeth a ymryson
Nid eir i annwn ond unwaith
Nid hawdd bodloni pawb
Nid hwy oes dyn nag oes dail
Nid oes ar uffern ond eisiau ei threfnu
Nid o fradwr y ceir gwladwr
Nid rhodd rhodd oni bydd o fodd
Nid rhy hen neb i ddysgu
Nid tegwch heb wragedd
Nid yw'r hoff o lyfr yn fyr o gyfaill
Nid yw rhinwedd byth yn mynd yn hen

O

O ddau ddrwg gorau y lleiaf
Oedran a ŵyr fwy na dysg
O gyfoeth y daw gofid
Oer yw'r cariad a ddiffydd ar un chwa o wynt
O mynni brysurdeb, cais long, melin a gwraig
Oriadur yw meddwl dyn, a rhaid ei ddirwyn bod dydd
Oni byddi gryf, bydd gyfrwys
Os rhôi barch ti gei barch

P

Pan gyll y call, fe gyll ymhell
Pawb a fesur arall wrtho'i hunan
Pawb yn aros yr amser, a'r amser nid erys neb
Pert pob peth bach ond diawl bach
Perth hyd fogel, perth ddiogel
Peswch sych, diwedd pob nych
Po callaf y dyn anamlaf ei eiriau
Po fwyaf y bai, lleiaf y cywilydd
Po fwyaf y cwsg, hwyaf yr einioes
Pob sorod i'r god ag ef
Pob un a gâr lle ceir arian
Prinder gorau, prinder geiriau
Pritaf o bob prŷn, edifeirwch
Pryn wael, pryn eilwaith

Rh

Rhaid cael deryn glan i ganu
Rhaid cariad yw cerydd
Rhaid cropian cyn cerdded
Rhaid i'r dderwen wrth gysgod yn ieuanc
Rhaid wrth lwy hir i fwyta gyda'r diafol
Rhed cachgi rhag ei gysgod
Rhwng gwŷr Pentyrch â'i gilydd
Rhwng y cŵn a'r clawdd
Rhy hwyr galw ddoe yn ôl
Rhy uchel a syrth
Rhydd i bob meddwl ei farn, ac i bob barn ei llafar

S

Seguryd ni fynn sôn am waith
Selni rhai yw eu hiechyd
Sylfaen pob rhinwedd - gwirionedd

T

Taer yw'r gwir am y golau
Tafl garreg at fur, hi a neidia at dy dalcen
Tebyg i ddyn fydd ei lwdwn
Tecaf fro, bro mebyd
Trech cariad na'r cyfan
Trech gwlad nag arglwydd
Trech serch nag arfau dur
Trechaf treisied, gwannaf gwaedded
Tri brodyr doethineb: a wrendy, a edrych, a daw
Trwy dwll bychan y gwelir goleuni
Trydydd troed i hen ei ffon
Twyllo arall, twyllo dy hunan

U

Ufudd-dod ydyw llwybr bywyd
Un celwydd yn dad i gant
Utgorn angau yw peswch sych

Y

Y ci a gyfarth ni fratha
Y ddraig goch ddyry cychwyn
Y doeth ni ddywed a ŵyr
Yf dy gawl cyn oero
Y fesen yn dderwen a ddaw
Y groes waethaf yw bod heb yr un
Y gwaith a ganmol y gweithiwr
Y llaw a rydd a gynnull
Y mae gweithred yn well na gair
Yng ngenau'r sach y mae cynilo'r blawd
Ymhob clwyf y mae pergyl
Ymhob gwlad y megir glew
Ymhob pen y mae 'piniwn
Y mwyaf ei fost, lleiaf ei orchest
Yn yr hwyr y mae nabod gweithiwr
Yr afal mwyaf yw'r pydraf ei galon
Yr euog a ffy heb neb yn ei erlid
Yr hen a ŵyr, yr ieuanc a dybia
Yr hyn ni wêl y llygad ni flina'r galon